Οι Ανησυχίες του Πλάτωνα για τη Γραφή

Στον "Φαίδρο", ο Πλάτωνας μπλέκεται σε μια περίπλοκη εξερεύνηση των πλεονεκτημάτων αλλά και των ανεπαρκειών της γραφής. Μια σημαντική ανησυχία είναι η χαρακτηριστική αποτύπωση της γραφής ως στατικής και ανίκανης να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Ο Σωκράτης του Πλάτωνα υποστηρίζει ότι οι γραπτές λέξεις, παρά το φαινομενικά εύστοχο νόημα που μεταφέρουν στις περισσότερες των περιπτώσεων, παραμένουν σταθερές στις αφηγήσεις τους, ανίκανες να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή να προσφέρουν διευκρίνηση αν παρερμηνεύονται από κάποιους.

Ο Πλάτωνας στοχάζεται επίσης τον αντίκτυπο της γραφής στη μνήμη. Μέσω μιας μυθολογικής αφήγησης του Θώθ, του αιγυπτιακού θεού που του αποδίδεται η εφεύρεση της γραφής, αφηγείται την πεποίθηση του Θώθ ότι η γραφή είναι εργαλείο για την ενίσχυση της μνήμης και της σοφίας. Αντίθετα, ο Θάμυς, αντιτίθεται λέγοντας ότι η γραφή θα προκαλέσει λησμονιά, καθώς η εξάρτηση από γραπτές εξωτερικές πηγές θα αντικαταστήσει την ανθρώπινη μνήμη και ο εγκέφαλος θα εξασθενεί. Ως επακόλουθο ο άνθρωπος θα γίνεται συνεχώς όλο και πιο ανίκανος.

Επιπλέον, ο Πλάτωνας υπογραμμίζει την απουσία προσωπικής αλληλεπίδρασης στη γραφή, πιστεύοντας ότι η αληθινή γνώση προκύπτει από την διαλεκτική, διαλογική ανταλλαγή ιδεών, στοιχείο που λείπει από τη γραφή.

Τέλος, προειδοποιεί για την πιθανή κατάχρηση της γραφής. Ένα γραπτό κείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να απατήσει και να χειραγωγήσει, διαδίδοντας ημιαλήθειες ή ψέματα και να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο εξαπάτησης και παραπλάνησης των ανθρώπων.

Σύγχρονες Ανησυχίες για την Τεχνητή νοημοσύνη

Οι εκπληκτικές δυνατότητας της «τεχνητής νοημοσύνης» και των εφαρμογών της έχουν προκαλέσει πολλές ανησυχίες. Ακόμη και ο θεωρητικά «πατέρας» της παραιτήθηκε από την google προβληματισμένος για τις συνέπειες. Αλλά τι θα έκαναν άραγε οι αρχαίοι Σουμέριοι ή ο Θωθ (η Αιγυπτιακή θεότητα που της αποδίδεται η επινόηση της γραφής) αν έβλεπαν την προπαγάνδα, τους πολέμους και τις καταστροφές που προκάλεσαν γραπτά κείμενα; Από την άλλη όμως πως θα διασώζονταν η γνώση και θα εξελίσσονταν η επιστήμη;  Επίσης γίνεται ένας αλγόριθμος, μια εφαρμογή να σχεδιάσει καλύτερα από έναν αρχιτέκτονα; Μπορεί ένα «μοντέλο» να εκτιμήσει καλύτερα ένα ακίνητο από έναν εκτιμητή; Και πολλά άλλα παρόμοια ερωτήματα για τα οποία οι απόψεις επί του παρόντος διίστανται.

Το βασικό λοιπόν θέμα και εδώ είναι ότι σχεδόν όλοι οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης είναι «black box» τόσο στη διαδικασία εκπαίδευσης του αλγορίθμου αλλά κυρίως στην εξήγηση του αποτελέσματος. Δεν μπορούν να υπερασπιστούν ή να εξηγήσουν τις αποφάσεις τους, κάτι που συχνά οδηγεί σε παρερμηνείες. Η στατική φύση της τεχνητής νοημοσύνης, απολείπουσα τη δυναμική ανθρώπινη αλληλεπίδραση, αντανακλά στην κριτική του Πλάτωνα για τη γραφή.

Ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης στη γνωστική λειτουργία αντανακλά τις ανησυχίες του Πλάτωνα για την επίδραση της γραφής στη μνήμη. Οι ψηφιακές τεχνολογίες και η ΤΝ έχουν κατηγορηθεί ότι προκαλούν "επιφανειακή" γνώση, με τους χρήστες να παίρνουν επιφανειακές πληροφορίες αντί να εμβαθύνουν στην κατανόηση των θεμάτων .

Αναφορικά με την μη αλληλεπίδραση που σχολιάζει ο Πλάτωνας για τη γραφή, η κατάσταση είναι πολύ πιο έντονη με την ΤΝ, αφού οι άνθρωποι αλληλοεπιδρούν όλο και λιγότερο με συνέπεια την αποξένωση και άλλες σύγχρονες παθογένειες.

Όσον αφορά την κατάχρηση της ΤΝ, οι ανησυχίες είναι ανάλογες. Υπάρχουν φόβοι ότι η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για χειραγώγηση των μαζών και κατασκοπεία, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο παραβίασης της ιδιωτικότητας.

Σύνδεση των Ανησυχιών του Πλάτωνα με την τεχνητή νοημοσύνη

Οι ανησυχίες του Πλάτωνα για τη γραφή βρίσκουν ακριβώς το ίδιο ενδιαφέρον στις σημερινές συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη. Προσωπικά θεωρώ ότι όπως το έργο αυτό του Πλάτωνα έχει μικρή προβολή έτσι σύντομα και οι ανησυχίες για την τεχνητή νοημοσύνη θα ελαττώνονται και η επιστήμη και η έρευνα θα ανέβουν επίπεδο μέσω της χρήσης της ΤΝ. Η αναπόσπαστη εμπλοκή της ΤΝ στην καθημερινότητά μας είναι εμφανής, από τα προσωπικά μας κινητά τηλέφωνα μέχρι τα πιο σύνθετα συστήματα πληροφορικής που υποστηρίζουν παγκόσμιες επιχειρήσεις και κυβερνητικές λειτουργίες.

Οι ίδιες ανησυχίες που εξέφρασε ο Πλάτωνας για τη γραφή πριν από περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια αναδύονται σήμερα, όσον αφορά την υιοθέτηση και την εφαρμογή της ΤΝ. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτές τις ανησυχίες με προσοχή και προνοητικότητα, διασφαλίζοντας ότι η υιοθέτηση της ΤΝ γίνεται με τρόπο που σέβεται και προστατεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ιδιωτικότητα και την ελευθερία.

Συμπέρασμα

Τα λόγια του Πλάτωνα που επικρίνει τη γραφή είναι σημαντικά και σήμερα για την ΤΝ, όπως ήταν και τότε για τη γραφή. Κατά τη γνώμη μου προσφέρουν μια χρήσιμη οπτική γωνία για την κριτική και την ανάλυση της σύγχρονης τεχνολογίας. Είναι γενικά εύκολο να ξεχάσουμε τις αρχαίες ανησυχίες όταν αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της τεχνολογίας στον σύγχρονο κόσμο, αλλά ίσως να είναι ακριβώς αυτές οι ανησυχίες που πρέπει να μας καθοδηγούν.

Προσωπική μου πεποίθηση είναι πως η επιδραστικότητα της ΤΝ στο real estate αλλά και τη ζωή μας γενικότερα θα αυξάνεται και θα προσαρμοστούμε ανάλογα. Ως κατακλείδα, θα ήθελα να αναφέρω πως η επιτυχία της ΤΝ οφείλεται κατά βάση στην ποσότητα αλλά και την ποιότητα/ καθαρότητα των δεδομένων. Αν τα δεδομένα που παράγονται είναι επαρκή αλλά κυρίως «καθαρά» τότε η διαδικασία δημιουργίας του αλγόριθμου που αναλύει, εξηγεί και βρίσκει το μοτίβο μεταξύ των παραμέτρων είναι σχετικά εύκολη.

Στο αντικείμενο των εκτιμήσεων πάντως, σε πρόσφατη έκδοσή του το IVSC (International Valuation Standards Council) αναφέρει πως τα AVM (αυτοματοποιημένα μοντέλα εκτίμησης), δεν είναι ακόμη κατάλληλα για εκτιμήσεις οικιστικών ακινήτων.

Αναλυτικά το άρθρο εδώ

ΔΡ ΘΩΜΑΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ, Είναι ιδρυτής και διευθυντής της AXIA Chartered Surveyors, συνιδρυτής και διευθυντής της Real Geosolutions LTD, Επίκουρος Καθηγητής στις Εκτιμήσεις Ακινήτων και Πρόεδρος τμήματος Real Estate στο Παν. Νεάπολις και διατελεί μέλος του European Board of International Valuation Standards Council από το 2020.

Αναφορές

1. Plato (1973). Phaedrus. Translated by H. N. Fowler. Harvard University Press.
2. Plato (1956). Gorgias. Translated by W. C. Helmbold. Bobbs-Merrill.
3. Bostrom, N. (2014). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford University Press.
4. Carr, N. (2010). The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains. W. W. Norton & Company.
5. Turkle, S. (2017). Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. Basic Books.
6. Brundage, M., et al. (2018). The Malicious Use of Artificial Intelligence: Forecasting, Prevention, and Mitigation. arXiv preprint arXiv:1802.07228.
7. Standage, T. (1998). The Victorian Internet: The Remarkable Story of the Telegraph and the Nineteenth Century's On-line Pioneers. Walker & Company.
8. Floridi, L., and Sanders, J. W. (2004). On the Morality of Artificial Agents. Minds and Machines, 14(3), 349-379.
9. Nussbaum, M. (1997). Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education. Harvard University Press.
10. Gadamer, H. G. (2004). Truth and Method. Continuum.